Papiersoorten

Vanwege de huidige technische vooruitgang en de veelzijdige eisen die aan papier worden gesteld, bestaat er een uitgebreid assortiment verschillende papiersoorten. Deze worden op verschillende manieren geproduceerd en verwerkt en hebben afhankelijk van de papiersoort ook bijzondere eigenschappen. Dit maakt ze geschikt voor verschillende toepassingen. In deze blogpost ontdek je welke soorten papier er zijn en hoe papier eigenlijk wordt vervaardigd.

De basis van papiersoorten - de verschillende papiersoorten

Een eerste ruwe indeling van papiersoorten kan gemaakt worden met ongestreken en gestreken papier. De nadruk ligt hier op de oppervlaktestructuur en textuur van het papier.

Gestreken papier is afgewerkt met een zogenaamde krijtcoating, waardoor het oppervlak van het papier mat of ook glanzend wordt. Door dit effect lijkt het oppervlak gesloten en dus stabieler en gladder. Dit maakt het mogelijk om een hoger detailniveau en kwaliteit in het drukwerk te bereiken. Gestreken papier wordt ook gebruikt om opvallende letter- en beeldeffecten te creëren en wanneer stabiliteit vereist is. Bij glanzend gestreken papier geeft een daaropvolgend kalanderproces het oppervlak van het papier meer glans en gladheid. Kalanderen is een proces waarbij het papier door verschillende rollenparen van verschillende hardheid en materialen wordt gevoerd om het resultaat te bereiken. Deze papiersoort heeft de voorkeur voor briljantere kleurresultaten en scherpe contrasten bij het afdrukken. Voor een reflectievrije beeldreproductie met gelijktijdige kleurweergave met hoog contrast wordt gebruik gemaakt van mat gestreken papier. Ze zorgen ook voor een optimale leesbaarheid. Papiersoorten met een matte coating worden vooral gebruikt als de drukwerkproducten er discreter, maar tegelijkertijd nobel en sierlijk uit willen zien.

Ongestreken papiersoorten zijn daarentegen niet synthetisch behandeld, dat wil zeggen dat ze een natuurlijk matte en gesloten oppervlaktestructuur hebben. Bovendien voelen ze prettig aan.

De verschillende papiersoorten, hun eigenschappen en voorkeursgebruik

Tegenwoordig is er een overvloed aan verschillende soorten papier. Dit komt deels door de technische vooruitgang, maar ook door het feit dat niet iedere papiersoort geschikt is voor een specifiek gebruik. Dun en watergevoelig briefpapier kan bijvoorbeeld niet worden gebruikt voor buitenreclame, omdat dit wordt blootgesteld aan de elementen en UV-straling. Op dezelfde manier moet bijvoorbeeld ansichtkaartpapier een speciaal productieproces ondergaan om prachtige afbeeldingen op de voorkant te kunnen weergeven en tegelijkertijd beschrijfbaar te blijven op de achterkant. Afhankelijk van welk drukwerk waar en op welke manier gebruikt moet worden, zijn hiervoor verschillende papiersoorten geschikt. Wij hebben de meest gebruikte papiersoorten voor u op een rij gezet, maar er zijn nog tal van andere bijzondere papiersoorten.

1. Gestreken papier

Een van de klassieke papiersoorten is gestrekenpapier, dat voor alle drukprocessen in digitaal- en offsetdruk kan worden gebruikt. Gestreken papier is verkrijgbaar met een mat, zijdeglanzend of glanzend gecoat oppervlak en verwijst naar alle gestreken papiersoorten van 70 tot 170 g/m². Vanaf 170 g/m² tot 300 g/m² wordt dit in plaats daarvan gestreken karton genoemd. Gestreken papier bestaat uit cellulose, soms met kleine hoeveelheden hout, maar ook uit vul- en bindmiddelen. Een extra lak en een coating zorgen voor een zeer glad oppervlak, dat de kleur verzegelt en voor meer stabiliteit zorgt. Tegelijkertijd betekent dit echter ook dat gestreken papier lastig te beschrijven of te stempelen is. Het puur witte papier, ook wel kunstpapier genoemd, neemt daarentegen de inkt niet goed op, waardoor contouren en kleurgrenzen op dit soort papier bijzonder precies verschijnen. Dit maakt gestreken papier voorbestemd voor de productie van beeldafdrukken met fotorealistische diepte-effecten.

Gestreken papier wordt bij voorkeur gebruikt voor de volgende printmedia:

• boeken, notitieboekjes
• brochures, flyers, folders
• kalenders, catalogi
• visitekaartjes, papieren zakken
• presentatiemappen, softcover-enveloppen

2. Offsetpapier of ongestreken papier

Offsetpapier is gekalanderd, geformatteerd en bevat vaak geen hout. Het is herschrijfbaar en bedrukbaar, dus het kan worden gebruikt voor kopieerapparaten, laserprinters en inkjetprinters. Offsetpapier is daarom onmisbaar voor kantoorgebruik. Naast het gebruik als kopieerpapier wordt het ook gebruikt voor notitieblokken en dagbladen. Offsetpapier is bovendien goed beschrijfbaar met inkt, het rafelt niet en is zeer goed bestand tegen plukken. Bovendien voelt het authentiek ruw aan en heeft het een nobel en stabiel gevoel. De zeer hoge witheidsgraad zorgt ervoor dat het resulterende drukbeeld glanst. Offsetpapier is verkrijgbaar in gecoate en ongecoate vorm, wordt verwerkt als vellen of vanaf de rol en heeft een basisgewicht tussen de 70 en 120 g/m².

Offsetpapier wordt vooral gebruikt voor:

• Enveloppen, briefpapier
• flyers, binnenpagina's van brochures
• folders

Offsetpapier bestaat ook als kartonnen en premiumversie met 120 en tot 300 g/m². Dit kunt u ook gebruiken voor flyers, maar ook voor visitekaartjes, ansichtkaarten en presentatiemappen.

3. Ecologische papiersoorten: natuurlijk papier, gerecycled papier, milieupapier

Ongecoat papier bestaat uitsluitend uit natuurlijke vezels zoals hout, kokosnoot, hennep, bloemblaadjes, granen of grassen. Het dient als een overkoepelende term die alle multifunctionele, normale en universele papiersoorten omvat die geen synthetische vezels bevatten en niet chemisch zijn behandeld. Natuurlijk papier is ongecoat en het oppervlak is niet verfijnd. Het kan voor veel verschillende toepassingen worden gebruikt, is gemakkelijk te beschrijven en biedt goede presentatiekwaliteiten. Afbeeldingen op dit soort papier zien er zacht en warm uit en er kan een hoge kleurintensiteit worden bereikt. Bovendien voelt het prettig aan, vergelijkbaar met dat van kunstpapier. Ook op ongestreken papier kan reclamemateriaal met een hoog tekstaandeel hoogwaardig worden gepresenteerd.

Ongecoat papier wordt bij voorkeur gebruikt voor:

• Kranten, tijdschriften
• Reclametijdschriften, brochures, formulieren
• Teken papier
• Paperbacks
• Juridische formulieren

Vooral modern digitaal printen profiteert van het gebruik van ongecoat papier, omdat er krachtige kleuren kunnen worden bereikt. Ook de bedrukking is geurloos zonder oplosmiddelen. Houtvrij ongestreken papier kan ook worden gebruikt als watermerkpapier en bankpostpapier.

Gerecycled papier bestaat volledig uit gerecycled en gebleekt oud papier en er is geen waarneembaar verschil met papier uit nieuwe vezels. Het is echter ook mogelijk om het verschil bewust te benadrukken, waarbij de grijsachtige variant van kringlooppapier gebruikt kan worden. Wit gerecycled papier zorgt voor een uitstekende kleurweergave, hoge printkwaliteit en gladde oppervlakteafdrukken. Het wordt gebruikt voor de volgende gedrukte materialen:

• Folders, briefpapier
• Catalogi, blokken
• Visitekaartjes, registers
• Presentatiemappen

Milieuvriendelijk papier wordt bovendien gemaakt van 100% gerecycled papier. In vergelijking met gerecycled papier is het milieuvriendelijker omdat het oudpapier niet wordt gebleekt. Als gevolg hiervan heeft milieubeschermingspapier een grijze tint.

4. Volumepapier und Ensocoat-papier

Nu de ‘klassiekers’ onder de papiersoorten zijn beschreven, is het tijd voor iets bijzonders. Volumepapier is houtvrij en heeft een mat oppervlak dat lijkt op dat van kunstpapier. Het heeft een gewicht van 160 g/m² en wordt bij voorkeur gebruikt voor boekomslagen, omdat het de bijbehorende afbeeldingen levendig maakt. Ensocoat-papier is eveneens houtvrij en bestaat uit een wit chromosulfaatkarton met een gramsgewicht van 276 g/m² en een filmlaminering. Deze combinaties maken Ensocoat-papier ideaal voor enveloppen met zachte kaft, omdat ze kunnen worden gebruikt voor een uitstekende reproductie van het afdrukbeeld.

5. Fotopapier en briefkaartpapier

Levendige kleuren en scherpe details worden bereikt op fotopapier. Dit zorgt ervoor dat de inkt na het printen snel droogt en niet uitloopt. Voor het afdrukken van foto's wordt meestal fotopapier met een gewicht van 240 g/m² gebruikt.

Ansichtkaartpapier of ansichtkaartkarton kenmerkt zich bovendien door een uitstekende printkwaliteit en haarscherpe afbeeldingen. Het bestaat uit enkelzijdig, gecoat karton van 280 tot 350 g/m² en is eigenlijk een mengsel van offset en gecoat kunstpapier. Op ansichtkaartpapier wordt de afgedrukte afbeelding effectief weergegeven op de gladde voorkant, terwijl op de achterkant kan worden geschreven. Bovendien is deze papiersoort zeer duurzaam.

6. Fijn karton en chromokarton

Ultrafijn karton is een sterkere papiersoort met een gramsgewicht van 350 g/m². Het is verkrijgbaar in mat hoogwit voor briljante kleurenafdrukken en in mat crème voor bijzonder edele resultaten. Fijn karton met linnenstructuur is bijzonder geschikt voor wenskaarten.

Chromokarton heeft een gewicht van 320-450 g/m² en is zeer robuust. Het is verkrijgbaar in glanzend wit, mat grijs of zwart. Chromokarton kan gebruikt worden als karton voor bijvoorbeeld enveloppen, maar wordt ook gebruikt voor de achterkant van spiraalblokken.

7. Linnenpapier en handgeschept papier

Linnenpapier heeft een hoge herkenningswaarde omdat het een linnenachtige structuur heeft en uniek is in zijn gevoel. Linnenpapier is erg helder, maar u moet bij het afdrukken geen grote kleurvlakken gebruiken. Het kan worden gebruikt voor visitekaartjes met 260 g/m², maar ook voor uitzonderlijke enveloppen met 100 g/m².

Handgeschept papier maakt elke afdruk zo nobel mogelijk. Bovendien ligt het prettig in de hand en kan het worden gebruikt voor visitekaartjes met 250 g/m².

8. Duurzame en robuuste papiersoorten: Affichepapier, posterpapier, synthetisch papier

Affichepapier wordt ook wel bluebackpapier genoemd en is UV- en weerbestendig. "Affiche" komt uit het Frans en betekent zoiets als "poster", "opmerking" of "aanplakbiljet". Het heeft een gramsgewicht van 115 gsm en heeft een eenzijdig mat gecoate, houtvrije en witte voorkant en een blauwe achterkant (blueback). Dit is waar de term bluebackpapier vandaan komt. Posterpapier kan optimaal gebruikt worden voor buitenreclame: De blauwe achterkant dekt oude posters optimaal af, ook bij gebruik van de natte lijmmethode.

Posterpapier in zijn klassieke vorm is net als blueback-papier aan de voorkant mat gecoat, zodat de lijm er niet in kan dringen. Het heeft een gramsgewicht van 150 gsm en is bestand tegen regen, vocht en UV-straling. Posterpapier wordt bij voorkeur gebruikt wanneer de afgedrukte afbeelding een hoge punt- en lijnscherpte moet hebben.

Synthetisch papier wordt gekenmerkt door een zacht gevoel en gelijktijdige water- en scheurbestendigheid. Bovendien is het krasbestendig en bestand tegen intensief gebruik. Daarom wordt het vooral gebruikt voor menukaarten in de buiten- en binnencatering, omdat het een rijk kleureffect bereikt.

Papierproductie vandaag

De geschiedenis van de papierproductie begon meer dan 2000 jaar geleden. Papier is een van de belangrijkste uitvindingen van de mensheid, omdat het het mogelijk maakte de mondelinge traditie schriftelijk door te geven en waardevolle culturele bezittingen te behouden. Een groot deel van onze kennis is vandaag de dag op papier vastgelegd, ook al blijft de digitalisering voortschrijden. Hout en water behoren tot de belangrijkste componenten bij de papierproductie, maar tegenwoordig zijn er ook veel andere processen.

Een korte uitweiding: een historische blik op de papierproductie

Papier werd uitgevonden in het oude China in 105 voor Christus, toen de Chinese Ts'ai Lun het papierproductieproces beschreef zoals we dat nu kennen. Eerst werden de vezels fijngestampt, vervolgens gekookt en gemengd met water. Er werd gebruik gemaakt van zijdeafval, resten van visnetten, hennep, vodden of zelfs de schors en bast van de moerbeiboom. De volgende stap was het afscheppen van de afzonderlijke lagen met een zeef. De resulterende papierlagen werden vervolgens gedroogd, geperst en uiteindelijk gladgemaakt.

In Europa, meer bepaald in Spanje, werd papier voor het eerst geproduceerd in de 11e eeuw met behulp van door water aangedreven papierfabrieken. Er werd zowel brandneteldoek als vlas- en hennepvezels gebruikt, die uit vodden werden gewonnen. De papierproducenten kochten deze van voddenverzamelaars. Het papier werd gedroogd met behulp van de schroefdruk van papierpersen. Vanuit Spanje verspreidde de papierproductie zich voortdurend over heel Europa. In de 19e eeuw werden de bestaande processen geoptimaliseerd en werden nieuwe innovatieve machines voor de papierproductie ontwikkeld. Voor het eerst werd het chemisch verpulveren van hout gebruikt voor de productie van vezels, en ook werd de ontwikkeling van semi-synthetische en synthetische vezels ondernomen. Eind 20e eeuw werd chloorvrij bleken geïntegreerd in de papierproductie, waardoor de kwaliteit van het papier verder verbeterde.

Grondstoffen die tegenwoordig worden gebruikt voor de papierproductie

In principe vindt de papierproductie in verschillende stappen plaats, omdat de grondstoffen moeten worden voorbereid, verwerkt en vervolgens speciaal behandeld. Afhankelijk van het type papier dat wordt geproduceerd, moet het ook op maat worden gesneden en verpakt. Er zijn inmiddels verschillende papiermachines die de afzonderlijke papiersoorten produceren.

Water, hout of houtvezels en energie zijn de drie belangrijkste componenten van de papierproductie. Waterlichamen zoals meren en rivieren, hardhout- en zachthoutbossen dienen als bronnen van deze grondstoffen. De energie voor het productieproces kan worden verkregen door productieresten en afval uit het productieproces te recyclen en als brandstof te gebruiken. Afhankelijk van het type papier dat wordt geproduceerd, worden verschillende soorten houtvezels gebruikt, namelijk korte vezels, lange vezels en gerecyclede vezels.

Bereiding van de grondstoffen

De voorraadbereiding van de verschillende houtvezels is mede afhankelijk van welke papiersoort verkregen moet worden. In principe is de eerste stap het afbreken van het hout in houtvezels, waarbij gebruik wordt gemaakt van mechanisch verpulveren om mechanische pulp te verkrijgen, of chemisch verpulveren om chemische pulp te verkrijgen. Mechanisch verpulveren wordt ook wel houtslijpen genoemd, omdat de ontschorste stukken hout door een roterende slijpsteen tot houtvezels worden vermalen. Als alternatief kunnen zogenaamde houtsnippers worden ontvezeld door een raffinaderij, waarbij thermomechanische houtpulp wordt geproduceerd door twee roterende schijven en toevoeging van druk en warmte. Chemische pulppulp wordt verkregen door gebruik te maken van het sulfaatproces. Hierbij wordt het hout in een speciale loog gekookt en wordt het bindmiddel lignine, dat de houtvezels bij elkaar houdt, verwijderd.

Nadat de voorraadbereiding is voltooid, moet de verkregen houtpulp of cellulose worden gebleekt. Het bleken is ook onderworpen aan verschillende stappen waarin onzuiverheden worden verwijderd en de gewenste mate van witheid moet worden bereikt. Voor het bleken worden ozon, zuurstof, chloor, chloorverbindingen of waterstofperoxide in verschillende vormen gebruikt. De milieuvriendelijkere manier van bleken gebeurt zonder gebruik van chloorgas; in plaats daarvan wordt elementaire chloorvrije of chloorvrije pulp geproduceerd.

De productie van papier met behulp van papiermachines

Ook de papierproductie vindt in verschillende stappen plaats. In de kopkast van de papiermachine wordt eerst een vezelsuspensie tussen twee loopzeven geïnjecteerd om de papierbanen te vormen. De vezelsuspensie bestaat voor 99% uit water en één procent uit vezels en andere vulstoffen. Dan komt het draadgedeelte, waar het overtollige water kan weglopen en een uniform papierweb kan vormen. In het persgedeelte van de papiermachine is de volgende stap het verminderen van het watergehalte van 80 naar 50% door het water door verschillende rollen te laten lopen die het eruit persen. Dit wordt gevolgd door het drooggedeelte, waar verdere vloeistof uit het papier wordt verwijderd door het met hete stoom te voeden. Ten slotte is het laatste deel het terugspoelgedeelte. In deze sectie wordt het afgewerkte papierweb opgerold op machinerollen ("tambours") en getransporteerd naar de afwerkingsafdeling. Daar kan het papier afhankelijk van het toekomstige gebruik verder worden behandeld, bijvoorbeeld door oppervlaktelijming, gladmaken, coaten of superkalanderen.